İnsanoğlu’nun günlük gıda ihtiyaçlarını avcı-toplayıcı olarak karşıladığı dönemlerden bu yana doğada ilgisini çeken hayvanlardan birisi de arılardır. Zaman içerisinde arı yetiştiriciliği ekonomik bir faaliyet alanı olarak başlamış, sadece bal ve bal mumu değil arının sağladığı birçok ürün ticari anlamda değerlendirilmeye başlanılmıştır. Günümüzde beslenme rejimlerinde bal vazgeçilmez bir gıda ürünü olduğu kadar, marjinal tarım alanlarının ve kırsal kesimlerde işsizlik çözümlerinde de önemli bir zırai faaliyet olarak karşımıza çıkmaktadır. Ekonomik etkili her faaliyette olduğu gibi, arıcılıkta da girdi ve çıktı fiyatları arasındaki farkın her zaman pozitif olması istenilir. Sağlıklı ve güçlü kolonilerden oluşan bir arılık ile bu pozitif farkı arttırmak elimizdedir.. 

1. Giriş

İnsan istek ve arzuları sınırsız olmakla birlikte, bunları giderecek ve tatmin edecek kaynakların kıt oluşu; tüm dengenin bu kıtlık noktası etrafında dönmesine neden olmuştur. Bu nedenle her ekonomik faaliyet öncesi ve sonrası fayda analizi yapmak durumundayız. Yaptığımız iş ve işlemler sonucunda ne kazandık, kaçırdığımız diğer fırsatlar nelerdir, elde ettiğimiz kâr bu fırsatları karşıladı mı gibi soruların yanıtlarını devamlı aramak zorundayız. 
Arıcılık, marjinal tarım arazilerinin ekonomiye kazandırılması, atıl işgücünün etkinliğinin arttırılması ve elde edilen yüksek değerli çıktılar nedeni ile önemle üzerinde durulması gereken bir iş koludur. Arıcılıkta elde edilen emtianın piyasa kıymetleri hakkında uzun uzun sorgulamalar yapmaya gerek yoktur, zaten hepimizin malumudur. Bu çalışma ile sadece 10 kovan ve gerekli malzemeyi alarak arıcılığa başlayan hayali bir üreticiden yola çıkarak bazı tespitler yapacağız.

2. Ekonomik analiz

Mersin Arı Yetiştiricileri Birliği’nin 06.11.2017 günü yazılı olarak sağladığı kaynakta, on kolonilik bir arılık kurmak için satın alma maliyeti şu şekilde belirtilmiştir (1);

10 kolonilik bir arılığa sahip yeni kurulmuş olan bir işletmenin, satın alma maliyeti olan 2.400 TL ile başa-baş noktasına gelmesi için bu arılıktan bir sezon içerisinde 101,3 kg bal elde etmesi gerekmektedir. Bu tespitte ortalama bal fiyatı olarak TUİK verileri esas alınmıştır. TUİK verilerine göre 2016 yılı için ortalama bal fiyatı 23,69 TL/kg olarak gerçekleşmiştir. (2)
Aşağıda sunduğumuz varsayımda, işletmemizin beş yıl boyunca kovan sayısının aynı kaldığı, her sene amortisman olarak 200 TL belirleyip yatırıma çevirdiği, bal fiyatlarının da her sene düzenli olarak %5 arttığı ve kovan başına da her sene düzenli bir şekilde yukarıda belirtilmiş bal veriminin 10,13 kg olarak devam ettiği gözetilmiştir. Bu durumda;

Görüldüğü üzere, faaliyetine 10 koloni ile devam eden ve ürettiği bal miktarını arttırmayan işletmemizin 5 yılın sonunda 3.400 TL toplam yatırıma rağmen, bugünkü değer ile 1.085 TL toplam zarar elde etmesi muhtemeldir. 
Aşağıda sunduğumuz diğer bir varsayımda da, üreticimizin her sene arılığını 10 kovan ile takviye ettiği, malzeme fiyatlarının %10 arttığı, her sene 200 TL sabit amortisman belirlediği, bal fiyatlarının her sene %5 arttığı ve her sene kovan başına 10,13 kg bal hasıl ettiği varsayılmıştır. Mevcut kovanlardan her sene 10 oğul alınarak yeni kovanlara aktarılmıştır. Maliyet olarak katlı kovan, çıta ve kabartılmış petek alınmıştır.

İrdelediğimiz bu varsayımda, üreticinin 5 yıl sonunda 60 kovanlık bir arılığa kavuştuğu, 607,8 kg bal üretimine ulaştığı ve kâr toplamının da 3.334 TL olduğunu görmekteyiz.

3. Eğitim, hibe,destek ve kredi imkanları

2017 yılı içerisinde Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından Genç Çiftçi Projesi kapsamında arıcılık yapacak olanlara 30.000 TL hibe verilmiştir. Türkiye genelinde 1.423 arıcı bu hibe programından faydalanmıştır. (3)
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından teşvik uygulaması olarak arılı kovana 10 TL/adet destek verilmektedir. (4)
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ilgili kuruluşu Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) 21 Aralık 2017 tarihinde IPARD II Programı Üçüncü Başvuru Çağrı İlanına çıkmış bulunmaktadır. Bu Başvuru Çağrı İlanı kapsamında olan “Çiftlik Faaliyetlerinin Çeşitlendirilmesi ve İş Geliştirme” sektörü kapsamında arıcılığa dair başvuruların kabul edileceği belirtilmiştir. “Arıcılık ve Arı Ürünlerinin Üretilmesi, İşlenmesi ve Paketlenmesi” başlığı altında, 30-500 kovan arası arılığa sahip işletmelerin projelerine % 65 hibe desteği verileceği belirtilmiştir. Çağrı Planında, 42 vilayet vardır. (5) 
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bağlantısı Araştırma Ensititülerinden çoğu arıcılık kürsüsüne sahiptir. Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, Ordu arıcılık Araştırma Enstitüsü, Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü bunlara örnek olarak verilebilir. Bu Enstitülerde yerel Arı Yetiştiricileri Birliğinin talebi ve Bakanlığının uygun görüşü ile birlikte, ana arı yetiştiriciliği kursu açılmaktadır. 
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı bağlantısı Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB), Uygulamalı Girişimcilik Eğitimini müteakip, üretici adaylarından proje talep etmekte ve uygun görülen projelere “Gıda Ürünleri İmalatı” başlığı altında faizsiz kredi ve hibe kredi desteği sunmaktadır. Bu şekilde arıcılıkta kullanılan alet ve ekipman ile ürün işlemeye yönelik mekanizasyona sahip olunmaktadır.
Sosyal projeler kapsamında yerel idareler de bazı girişimlerde bulunmaktadır. Yerel idareler, üreticilere kurslar düzenlemekte, üretim materyali sağlamakta ve destek olmaktadır. Buna örnek olarak Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı, Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı ve Toroslar Belediye Başkanlığının arıcılık konusundaki eğitim çalışmaları ve ekipman destekleri, 2016 ve 2017 yılında devam etmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü bağlantısı Halk Eğitim Merkezlerinde 72 saat olmak üzere arı yetiştiriciliği eğitimleri düzenlenmekte ve sertifika verilmektedir. TKDK, hibe başvurusunda bulunan üreticilerden bu sertifikayı talep etmektedir.

4. Sonuç

Bilindiği üzere bir kovandan her sene düzenli olarak en az bir oğul almak mümkündür. Sağlıklı ve pratik olanı da budur. Dolayısı ile teknik arıcılık usulleri ile üreticinin kovan sayısını katlayarak arttırması ve 5’inci senenin sonunda 300 civarı kovana sahip olması da olasıdır. 
300 kovanlık bir arılıkta, kovan başına 25 kg bal alındığı takdirde; yıllık bal üretimi 7.500 kg olacak ve 5’inci yılın sonunda bal fiyatı 30,22 TL/kg olarak gerçekleştiği durumda yıllık cirosu 226.650 TL’ye ulaşabilecektir.
Bu nedenle işletmelerin ölçek ekonomisini bir an önce yakalaması için, arılık sayısını arttırarak uzun vadede sabit yatırım giderlerini düşürmesi, nektar ana akım dönemlerini kaçırmaması, sağlıklı ve güçlü kovanlar ile çalışarak koloni başına bal verimini arttırması ve arıcılık ürünlerini çeşitlendirmesi gerekmektedir.

Turgut Nihat Aygün
Ziraat Mühendisi
Akdeniz İlçe GTH Müdürlüğü
aygun_99@hotmail.com

http://www.dunyagida.com.tr/haber/aricilikta-maliyetle-bas-etme/8271